Statystyki zachorowań mężczyzn na raka w Polsce
Tutaj zapoznasz się ze statystyką dotyczącą chorób nowotworowych mężczyzn w Polsce.
Rzetelne źródła danych
Dane do analiz i działalności Fundacji oparto na oficjalnej bazie Krajowy Rejestr Nowotworów, stworzonej mocą rozporządzenia Ministra Zdrowia w 2018 roku.
Wyniki analiz prezentują podstawowe dane i trendy, zawierają uproszczenia i są adresowane do laików, aby lepiej zrozumieli wielkość ryzyka zachorowania i zmotywowali się do profilaktyki w odpowiednim momencie.
Najnowsze dane w KRN dotyczą roku 2021.
Statystyki dla całej populacji - mężczyźni umierają częściej
Od roku 1999 do 2021 liczba zachorowań na nowotwory złośliwe wzrosła o niemal połowę: z 115 do 171 tysięcy nowych przypadków rocznie (kobiet i mężczyzn, wszystkie rodzaje – nauka rozróżnia około 100 głównych typów).
Około 49-51% to mężczyźni (jedynie minimalnie więcej niż kobiety). Zachorowalność jest więc zasadniczo równa dla kobiet i mężczyzn w ujęciu ilościowym (liczba nowych chorych rocznie na nowotwory ogółem).
Jednakże, mimo prawie równej liczby zachorowań, liczba zgonów z powodu nowotworów złośliwych jest większa u mężczyzn! W tym na te same nowotwory (nie związane z płcią). Wynosi ona średnio około 54 tysięcy rocznie od 1999 do 2021 roku. Tylu mężczyzn, mężów, ojców, dziadków, narzeczonych czy partnerów „zabiera” rak.
Jest to około 56% wszystkich śmierci spowodowanych tymi chorobami, z czego aż za połowę z nich z nich odpowiadają tylko 4 najczęstsze typy nowotworów. Gdyby istniała równowaga między umieralnością dla obu płci, wskaźnik ten byłby bliżej 50%. „Przewaga” ta wynika przede wszystkim z rodzaju nowotworu – źle rokujący nowotwór płuca jest główną przyczyną zachorowań mężczyzn, natomiast wśród kobiet dominuje względnie dobrze rokujący rak piersi.
Oczywiście leczenie trwa kilka miesięcy lub nawet lat (nie porównywać obu wskaźników z tego samego roku).
Te proste porównanie pokazuje, że niestety mężczyźni znacznie częściej niż kobiety umierają na raka. Czas to zmienić!
Różnica między płciami a wiek
Różnica pomiędzy płciami widoczna jest również w analizie wieku w chwili zachorowania (zdiagnozowania) nowotworu.
Ilustruje to wykres z arkusza informacyjnego KRN z 2019 roku (niebieski kolor kobiety, pomarańczowy mężczyźni):
Oznacza to, że do wieku średniego to kobiety częściej chorują, jednak od około 60-64 roku życia mężczyźni chorują znacznie częściej niż kobiety, dla których krzywa nie rośnie tak mocno. Potwierdzają to również dane z raportu GUS („Zdrowie i ochrona zdrowia w 2022 r.„) za 2020 rok na podobnym wykresie:
Podobny trend widzimy dla zależności umieralności według płci i wieku (za 2019):
Umieralność rośnie zdecydowanie gwałtowniej dla mężczyzn i ponownie około 55-59 rż. wyprzedza kobiety.
*Współczynnik surowy – wskaźnik chorych na 100 tyś. osób.
Najczęściej występujące choroby wśród mężczyzn
Przeanalizowaliśmy najczęściej występujące (pod kątem całkowitej liczby chorych) nowotwory wśród mężczyzn zarejestrowane w bazie KRN w latach 1999-2021 (22 lata, kod według ICD-10).
Po kliknięciu na link przejdziesz do strony z naszym prostym opisem choroby, czynników ryzyka, sposobami profilaktyki oraz innymi cennymi informacjami dla osób zdrowych lub z podejrzeniem.
- C34 – nowotwory płuca i oskrzeli – 345 596 pacjentów zachorowało. Odpowiada aż za 20% zachorowań.
- C61 – rak prostaty. Nr 2 na liście z 258 119 zachorowaniami – kolejne 15%. Pierwszy bohater Movembera, od którego rozpoczęto wiele akcji profilaktycznych dla mężczyzn. Od 2016 roku występuje częściej niż rak płuca.
- C44 – inne nowotwory złośliwe skóry (inne niż czerniak). 117 572 chorych – 6,9% całości. W rankingu zgonów na szczęście nie są na 3 miejscu a dopiero na 26, co nie oznacza, że należy je lekceważyć.
- C67 – rak pęcherza moczowego. 114 695 przypadków, co wynosi 6,7% wszystkich.
- C18 – nowotwór złośliwy jelita grubego. 112 683 chorych – 6,6%. Zachorowania zaczynają się już od 3 dekady życia (20+!).
- C16 – nowotwór złośliwy żołądka to 81 170 zachorowań, 4,7%. Poza TOP5 ale nadal groźny a wiele tutaj zależy od diety, jak dla nr 5.
- C20 – nowotwory złośliwe odbytnicy – 75 543 przypadki czyli 4,4% zachorowań.
- C64 – nowotwór złośliwy nerki. Odpowiada 65 401 przypadkom tj. 3,8% chorych.
- C32 – nowotwór złośliwy krtani. 48 721 przypadków od 1999 do 2021 roku, czyli 2,8%.
- C25 – nowotwór złośliwy trzustki, często wykrywany bardzo późno. 40 785 wystąpień – 2,4%. Zamyka TOP10.
- C71 – nowotwór złośliwy mózgu. Niestety chorują nawet noworodki i małe dzieci. 32 392 osoby zachorowały, tj. 1,9%.
- C43 – czerniak. 30 832 wystąpienia, 1,8%. Bardzo agresywny.
- C80 – nowotwór złośliwy bez określenia umiejscowienia. To tajemnicza statystyka, obejmuje nowotwory o nieokreślonym umiejscowieniu (pierwotne lub wtórne), rak mnogi czy wyniszczenie nowotworowe. Może to być sytuacja, w której na dość późnym etapie choroby uogólnionej mamy do czynienia z tak wieloma przerzutami lub kilkoma typami na raz, że ciężko odkryć pierwotnego guza i jednoznacznie sklasyfikować chorobę. Taki stan niestety odpowiadał za 27 754 zachorowań czyli 1,6% wszystkich.
- C91 – białaczka limfatyczna. Chorują już noworodki i małe dzieci. 24 745 przypadków, 1,4%.
- C15 – nowotwór złośliwy przełyku. 24 593, 1,4%.
- C62 – nowotwory jądra (jąder). Chorują już nastolatki i młodzi mężczyźni. Ich liczba dotąd to 23 700, tzn. 1,4%.
- C22 – nowotwór wątroby. 19 446 chorych, 1,1% całości.
- C83 – chłoniak nieziarniczy rozlany. 16 523 przypadki, 1,0%.
Zatem za 35% zachorowań odpowiadają raptem 2 rodzaje raka występującego najczęściej u mężczyzn – rak płuc i prostaty. A za 85% 18 rodzajów.
Kobiece nowotwory występujące u mężczyzn?
Wbrew pozorom mężczyźni mogą zachorować na nowotwory występujące najczęściej u kobiet (związane z anatomiczną budową ciała kobiety).
Tą chorobą jest rak piersi. W latach 1999-2021 zachorowało ponad 2800 mężczyzn, z czego 70% w przedziale wieku 55 do 79. Najwięcej chorych mieściło się w przedziale 65-69 roku życia (18%). Ponad 1300 chorych mężczyzn w tym okresie zmarło na tą bardzo rzadką dla tej płci chorobę. Leczy się go tak samo jak u kobiet – operacyjnie, chemio- i radioterapią.
Można go wykryć między innymi samobadaniem „piersi” (torsu) u mężczyzn a mężczyźni będący nosicielem mutacji BRCA powinni się kontrolować zgodnie z zaleceniami onkologa.
Statystyka według zgonów mężczyzn
Przeanalizowaliśmy całkowitą liczbę zgonów wśród mężczyzn spowodowanych poszczególnymi nowotworami zarejestrowane w bazie KRN w latach 1999-2021 (kod według ICD-10).
- C34 – nowotwory płuca i oskrzeli – 366 099 chorych zmarło. To jak niemałe miasto. Prawdziwy nr 1 wśród nowotworowych killer’ów Polaków. To znaczy, że prawie co 3 mężczyzna umierający na raka, umarł na raka płuc. Jeśli palisz to rzuć! Dbaj o czyste powietrze w miejscu pracy i życia.
- C61 – rak prostaty. Nr 2 na liście z 97 822 zgonami (8,2%). To ponad 3x mniej niż rak płuc od którego ma więcej zachorowań (od 2016 roku).
- C18 – nowotwór złośliwy okrężnicy, popularnie zwany rakiem jelita grubego. Był odpowiedzialny za 7% zgonów (83 748 osób).
- C16 – nowotwory żołądka. Udział 6,7% i 79 690 zmarłych, głównie w 5, 6 i 7 dekadzie życia.
- C67 – rak pęcherza moczowego. 58 523 pacjentów zmarło co odpowiada 4,9% wszystkich przypadków. Często występuje już od 55+ a szczyt to 70+.
- C80 – C80 – nowotwór złośliwy bez określenia umiejscowienia spowodował 57 697 zgonów – 4,7%. Stan uogólnionej choroby lub skomplikowanych przypadków. Więcej tutaj.
- C25 – nowotwór złośliwy trzustki. 51 150 czyli 4,3% chorych zmarło.
- C20 – nowotwór złośliwy odbytnicy, który zabrał 39 031 istnień co odpowiadało 3,3% wszystkich przypadków.
- C64 – nowotwór złośliwy nerki, 35 069 i 2,9%. Nerki filtrują krew, przez co ich komórki są narażone na kancerogenne substancje.
- C32 – rak krtani, 32 584 pacjentów zmarło, co odpowiadało 2,7% chorych. Częsty wśród palaczy.
- C71 – nowotwory mózgu, zbierające żniwo już u noworodków. 32 345 – 2,7%.
- C15 – nowotwory przełyku. 27 002 tzn. 2,3%.
- C22 – nowotwór złośliwy wątroby i wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych odpowiadał za 24 885 śmierci, tj. 2,1%.
- C91 – białaczka limfatyczna, dość rzadki ale dotyka również najmłodszych: 15 545 istnień tzn. 1,3%.
- C92 – białaczka szpikowa, podobnie jak wyżej. 14 652 tzn. 1,2%.
- C43 – czerniak złośliwy skóry. Zmarło 14 160 osób (1,2% wszystkich w tym okresie).
Zatem za 52% śmierci odpowiadają raptem 4 grupy nowotworów występujących najczęściej u mężczyzn: rak płuc, prostaty, jelita grubego oraz żołądka. Na 3 z nich mamy wpływ naszym stylem życia a wszystkie 4 można monitorować różnymi badaniami profilaktycznymi.
Najczęstsze choroby w danym wieku
Przeanalizowaliśmy zarejestrowane w bazie KRN w latach 1999-2021 najczęściej występujące (pod kątem liczby zachorowań spowodowanych chorobą) choroby nowotworowe wśród mężczyzn (chłopców, nastolatków i dorosłych oraz w podeszłym wieku), w przedziałach wiekowych co 5 lat, według najczęściej występujących w danym przedziale grup.
0-4 lata: białaczki, nowotwory mózgu, rak nerki i/lub nadnerczy, nowotwory tkanek łącznych i miękkich, nowotwory oka, nowotwory układu nerwowego, rak wątroby, nowotwory jąder.
5-9 lat: białaczki, nowotwory mózgu, chłoniak, choroba Hodgkina (daw. ziarnica złośliwa), nowotwór nerki, nowotwory tkanek łącznych i miękkich, nowotwory kości, nowotwory oka.
10-14 lat: nowotwory mózgu, białaczki, choroba Hodgkina, chłoniak, nowotwory kości, nowotwory tkanek łącznych i miękkich.
15-19 lat: nowotwór jądra/jąder, choroba Hodgkina, nowotwory mózgu, białaczki, nowotwór złośliwy kości i chrząstki stawowej kończyn, nowotwory tkanek łącznych i miękkich, chłoniak, rak tarczycy, nowotwory skóry i czerniak.
20-24 lata: nowotwór jądra/jąder, choroba Hodgkina, nowotwory mózgu, rak tarczycy, czerniak, białaczki, chłoniak, nowotwory tkanek łącznych i miękkich, nowotwór złośliwy kości i chrząstki stawowej kończyn.
25-29 lat: nowotwór jądra/jąder, choroba Hodgkina, nowotwory mózgu, rak tarczycy, czerniak, białaczki, chłoniak, inne nowotwory skóry, rak jelita grubego.
30-34 lata: nowotwór jądra/jąder, nowotwory mózgu, choroba Hodgkina, czerniak, rak tarczycy, inne nowotwory skóry, rak jelita grubego, nowotwory nerek.
35-39 lat: nowotwór jądra/jąder, nowotwory mózgu, czerniak, inne nowotwory skóry, nowotwory nerek, rak płuc, rak jelita grubego, nowotwory tarczycy, choroba Hodgkina.
40-44 lata: rak płuc, nowotwór jądra/jąder, inne nowotwory skóry, nowotwory nerek, czerniak, nowotwór mózgu, rak jelita grubego, nowotwory żołądka, rak pęcherza moczowego, rak odbytu, rak krtani.
45-49 lat: rak płuc, nowotwory nerek, rak żołądka, inne nowotwory skóry, rak jelita grubego, rak krtani, nowotwór pęcherza moczowego, rak odbytu, nowotwory mózgu, czerniak.
50-54 lata: rak płuc, nowotwór prostaty, nowotwory nerek, rak krtani, rak pęcherza moczowego, rak jelita grubego, nowotwory żołądka, inne nowotwory skóry, rak odbytu, nowotwór trzustki, nowotwór mózgu, czerniak.
55-59 lat: rak płuc, nowotwór prostaty, rak pęcherza moczowego, rak jelita grubego, nowotwory nerek, inne nowotwory skóry, rak odbytu, rak krtani, nowotwory żołądka, rak trzustki, nowotwory przełyku.
60-64 lata: rak płuc, nowotwór prostaty, rak pęcherza moczowego, rak jelita, inne nowotwory skóry, rak odbytu, nowotwory żołądka, nowotwory nerek, rak krtani, rak trzustki, nowotwory przełyku, nowotwór mózgu, czerniak.
65-69 lat: rak płuc, nowotwór prostaty, rak pęcherza moczowego, rak jelita, inne nowotwory skóry, rak odbytu, nowotwory żołądka, nowotwory nerek, rak krtani, rak trzustki, nowotwory rozległe, nowotwory przełyku, czerniak, nowotwór mózgu.
70-74 lata: rak płuc, nowotwór prostaty, rak pęcherza moczowego, rak jelita grubego, inne nowotwory skóry, nowotwory żołądka, rak odbytu, nowotwory nerek, rak trzustki, rak krtani, nowotwory rozległe, czerniak, białaczka, nowotwór mózgu.
75-79 lat: rak płuc, nowotwór prostaty, inne nowotwory skóry, rak pęcherza moczowego, rak jelita grubego, nowotwory żołądka, rak odbytu, nowotwory nerek, rak trzustki, nowotwory rozległe, rak krtani, czerniak, białaczka, nowotwór wątroby.
80-84 lat: nowotwór prostaty, rak płuc, inne nowotwory skóry, rak pęcherza moczowego, rak jelita grubego, nowotwory żołądka, rak odbytu, nowotwory nerek, rak trzustki, nowotwory rozległe, czerniak, białaczka, rak krtani, nowotwór wątroby.
85 i więcej lat: inne nowotwory skóry, rak prostaty, rak płuc, rak pęcherza moczowego, rak jelita grubego, nowotwór żołądka, rak odbytu, nowotwory rozległe, nowotwór trzustki, nowotwory nerek, czerniak, białaczka.
Oczywiście im młodsza grupa wiekowa tym liczebność przypadków jest mniejsza. Widzimy, że wraz z wiekiem przeważają choroby mocno zależne od stylu życia, diety i czynników środowiskowych a mniej zależne od indywidualnych predyspozycji. Od 2016 roku nowotwór prostaty wyprzedził raka płuc w liczbie zachorowań.
Wnioski
Ogólne dane statystyczne o profilaktyce w Polsce
- Ogólnie mężczyźni chorują tak samo często jak kobiety, ale częściej w podeszłym wieku (50-60+).
- Na raka ogółem umiera nawet około 6-10% więcej mężczyzn niż kobiet.
- Największym nowotworowym "zabójcą" mężczyzn są rak płuc i prostaty (co nie oznacza, że należy tylko nimi się przejmować).
- Wiele z najpopularniejszych nowotworów zależy od stylu życia, pracy i wypoczynku (np.: płuca, układ pokarmowy, skóra).
- Należy pilnie zwrócić uwagę mężczyzn na długookresową profilaktykę nowotworów i ich postawę wobec zdrowia.
W 2021 roku wydano opracowanie Profil systemu ochrony zdrowia 2021 w Polsce autorstwa OECD and European Observatory on Health Systems and Policies.
Umieralność z przyczyn możliwych do uniknięcia, zarówno dzięki profilaktyce, jak i interwencji medycznej, jest w Polsce wyższa niż średnia UE.
Podejmowane są starania na rzecz walki z otyłością, a także zwiększenia skuteczności polityki dotyczącej tytoniu i alkoholu w celu poprawy zdrowia ludności. Wskaźnik przeżyć w przypadku raka poprawił się, ale nadal jest stosunkowo niski.
W latach 2000–2014 oczekiwana długość życia wynosiła około 78 lat, i oscylowała wokół tego poziomu do 2019 r., kiedy to różnica między oczekiwaną długością życia w Polsce a średnią UE (80,6 lat) wynosiła około trzech lat.
Różnica ta była w dużej mierze spowodowana większym narażeniem mężczyzn na modyfikowalne czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu i spożywanie alkoholu.
Należy zauważyć, że chociaż ogólne współczynniki zachorowalności na nowotwory zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet w Polsce są niższe od średniej UE, wskaźniki umieralności są wyższe o 30% wśród mężczyzn i o 25% wśród kobiet, co wskazuje na problemy z wczesnym diagnozowaniem i leczeniem.
Wydatki na opiekę profilaktyczną (wyłącznie wydatki na zorganizowane programy profilaktyczne a nie indywidualne badania) w Polsce w przeliczeniu na mieszkańca stanowią około jedną trzecią średniej UE (33 EUR w porównaniu ze 102 EUR w 2019).
Zachorowania a geografia Polski
Baza Krajowego Rejestru Nowotworów umożliwia również generowanie statystyk według województw i powiatów.
Oto mapki zachorowań i zgonów w latach 1999-2021 według lokalizacji geograficznej w Polsce.
Zachorowania i zgony województwami:
*Współczynnik surowy – wskaźnik na 100 tyś. osób.
*Współczynnik surowy – wskaźnik na 100 tyś. osób.
Wydaje się, że nie widać wyraźnych podziałów. Choroba nie wybiera.
Warto sprawdzić swoje rodzinne strony na mapce powiatów. Również podczas budowania drzewa genealogicznego warto przeprowadzić wywiad rodzinny sięgający 1, 2 a może nawet 3 pokoleń wstecz jak i gałęzi „na boki”. Taki wywiad rodzinny to początek profilaktyki nowotworowej dla Ciebie i ewentualnie Twoich dzieci.
Rodzinna historia raka zobowiązuje do zwiększonej uważności onkologicznej!
Wspomóż nas!
Aby promować odpowiedzialność za zdrowie wśród mężczyzn potrzebujemy środków. Wesprzyj naszą fundację darowizną!