Przyczyny unikania profilaktyki przez mężczyzn
Główne bariery, które powstrzymują mężczyzn
Niektóre bariery powstrzymujące mężczyzn przed wykonywaniem badań profilaktycznych to:
- lekceważenie objawów i bagatelizowanie problemów zdrowotnych,
- zrównanie zdrowia do siły fizycznej, niezbędnej do realizacji zadań publicznych (brak podmiotowości),
- strach przed diagnozą (rakofobia),
- długie terminy do specjalistów, brak środków finansowych na opiekę prywatną,
- brak wiedzy o profilaktyce,
- obawa, że choroba odbierze możliwość realizacji celów i marzeń czy pełnienia ról,
- brak czasu lub niechęć do odrywania się od obowiązków zawodowych (pracoholizm) i rodzinnych,
- wstyd przed badaniami (np. prostaty per rectum, czy jąder), obawa przed utratą „męskości” czy ośmieszeniem,
- socjalizacja kobiet do roli „opiekunek” zdrowia dla całej rodziny,
- stereotyp, że dbanie o zdrowie jest niezgodne z męską tożsamością, jest słabością, a mężczyźni są twardzi, silni i niezależni (do czasu..).
Przełamywanie tych barier kulturowych i społecznych może przyczynić się do zwiększenia świadomości mężczyzn i zachęcić ich do komplementarności profilaktyki I i II fazy.
Niestety, często mężczyźni nie są inicjatorem własnych zachowań prozdrowotnych gdyż często pieczę nad ich zdrowiem pełni partnerka w imię hasła „już Cię umówiłam..„.
Powinniśmy to wszystko zmienić, gdyż zdrowie wolne od nowotworów to nie tylko kontrole lekarskie ale i prewencja: styl życia, wybory dot. żywienia, spędzania wolnego czasu czy środowiska pracy.
Badania pokazują, że Polacy posiadają wiedzę o zdrowym stylu życia, jednak nie przekłada się ona w zadowalającym stopniu na zachowanie.. i nie potrafimy tego wytłumaczyć.
Badania psychometryczne męskich postaw wobec zdrowia
Nasza Fundacja jest w trakcie programowania badań ankietowych w zakresie:
- ogólnej wiedzy na temat nowotworów wśród mężczyzn,
- próby określenia przyczyn (mediatorów, motywatorów) zachowań prozdrowotnych mężczyzn lub ich braku, wobec chorób nowotworowych,
- określenie poziomu różnych zmiennych (narzędzi pomiaru w promocji i psychologii zdrowia) dla zdrowych i chorych mężczyzn.
Planowany termin rozpoczęcia badań to 1 kwartał 2025.
Konsekwencje dla życia i zdrowia
Wiele z nowotworów zależy od czynników behawioralnych – stylu życia, diety, wykonywanej pracy z czynnikami onkogennymi.
Ponad to brak uważności, szybkiej reakcji na objawy czy regularnych badań kontrolnych może opóźnić wykrycie potencjalnych chorób nowotworowych na wczesnym etapie, gdy są one bardziej uleczalne.
Może to prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i konieczności bardziej inwazyjnego leczenia w przyszłości, w tym bez gwarancji wyleczenia (śmierć).
Dlatego ważne jest, aby mężczyźni sami rozumieli potrzebę i regularnie, przez całe życie wykonywali zalecaną profilaktykę i badania, odpowiednie dla ich wieku i czynników ryzyka (związanych z ich ciałem czy środowiskiem pracy i stylem życia).
Zmiana stylu życia jest osiągalna dla każdego. Mężczyźni mogą korzystać z oferty NFZ lub wykonywać badania na własną rękę (choć nie wszystko jest w ten sposób osiągalne – np. tomografia komputerowa z wykorzystaniem promieniowania X wymaga skierowania od lekarza ale np. badanie USG już nie).
Jak można zachęcić mężczyzn do większej dbałości o własne zdrowie?
Aby zachęcić mężczyzn do większej dbałości o własne zdrowie i regularne badania przeciwko nowotworom można:
- Prowadzić kampanie edukacyjne, które podkreślają znaczenie systematycznej profilaktyki i wczesnego wykrywania chorób. To właśnie robi nasza Fundacja.
- Angażować znane osoby publiczne, które będą promować zdrowy styl życia i regularne (samo)badania.
- Oferować udogodnienia, takie jak badania w godzinach wieczornych lub w weekendy, aby ułatwić mężczyznom uczestnictwo, gdyż często brakuje im czasu przez długie godziny spędzone w pracy i/lub wykonywanie obowiązków związanych z pełnioną rolą niezawodową (np. obowiązki domowe męża/partnera, wsparcie wnuków przez dziadków, udział w wolontariacie itp.),
- Zachęcać pracodawców do organizowania dni zdrowia w miejscu pracy i umożliwiania pracownikom wykonywania badań (np. dodatkowy dzień wolny) czy też uświadomienia im czynników ryzyka w miejscu pracy oraz tego, jak ważne jest sprzęt BHP. Jest to istotne dla takich sektorów jak górnictwo i wydobycie oraz budownictwo, gdzie ponad 90% zatrudnionych to mężczyźni! Podobnie w przetwórstwie przemysłowym. Ta idea trafia również w pojęcie siedliska zdrowotnego (w końcu spędzamy w pracy 33% dnia).
- Zapewniać łatwy dostęp do przystępnej informacji o dostępnych badaniach profilaktycznych i czynników ryzyka. To właśnie robi nasza Fundacja.
- Podkreślać, że dbanie o zdrowie to nie tylko troska o siebie, ale także o bliskich. Wzajemna troska i czujność onkologiczna to jestem z celów Fundacji, stąd na warsztatach mężczyźni mogą dowiedzieć się o takiej możliwości i nauczyć się np.: badać kobiece piersi czy znamiona na skórze oraz o tym jak wspierać męskich znajomych w profilaktyce.
Upodmiotowienie mężczyzn w kontekście zdrowia
Nowy model społeczno-ekologiczny zdrowia, na którym oparto również misję Fundacji, opiera się między innymi na upodmiotowieniu pacjenta (tu: osób zdrowych) i wzięcie przez nich ciągłej odpowiedzialność za stan zdrowia. To oznacza uważność, profilaktykę, szybką reakcję na objawy – jeszcze przed zachorowaniem.
Często z racji braku czasu, mniejszej czujności, przyjętego modelu męskości lub z braku poczucia odpowiedzialności za siebie, to partnerki mężczyzn (lub ich partnerzy) reagują pierwsze.
Jednak aby to było możliwe, mężczyźni muszą mieć również możliwość śmiało podzielić się swoimi obawami co do stanu zdrowia lub niepokojących objawów.
Podstawową przestrzenią do tego jest rodzina czy związek. Jednak rodzina czy partnerka/partner powinien gwarantować poczucie bezpieczeństwa i empatii a nie bagatelizowanie objawów i obaw, którymi dzieli się bliska osoba.
Inną przestrzenią do tego mogą być męskie kręgi.