Nowe spojrzenie na zdrowie i model socjoekologiczny
Czym jest zdrowie?
Według definicji WHO z 1946 roku zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności.
Zdrowie jako zasób
Często zdrowie postrzegane jest jako zasób, który „posiadamy” (w tym i potencjał do zdrowia) i dysponujemy w codziennym życiu. W takim rozumieniu, zdrowie nie jest celem samym w sobie a jedynie środkiem do celu – satysfakcjonującego, lepszego i produktywnego życia. Choroba w tym ujęciu to niemożność skorzystania z tego zasobu – brak rozwoju i umiejętności poradzenia sobie z napotkaną sytuacją życiową. Niestety, niejednokrotnie nadużywamy tego ograniczonego (i nie zawsze odnawialnego!) zasobu lub stawiamy go poniżej innych wartości jak np. praca zarobkowa. Stąd potoczne stwierdzenia „nie mam do tego zdrowia„, „zdrowie ma się tylko jedno” itp.
Zdrowie jako proces
W innej perspektywie, zdrowie można traktować jako proces poszukiwania i utrzymywania równowagi między organizmem i otoczeniem (niczym homeostaza). W takim rozumieniu, choroba to stan zaburzenia tej równowagi. Podczas życia dynamika zdrowia zmienia się, a z czasem zdrowie wymaga od nas większej staranności i uważności według powiedzenia „kto zdrowia nie szanuje, ten na starość żałuje”.
Upodmiotowienie pacjenta (osoby zdrowej) i społeczności
Nowy model społeczno-ekologiczny zdrowia, na którym oparto również misję Fundacji, opiera się na:
- uznaniu indywidualnego potencjału zdrowia każdego z ludzi (może być większy lub mniejszy, w zależności od danego organizmu),
- równowadze zdrowia fizjologicznego, psychologicznego, społecznego i ekologicznego (holistyczne podejście),
- nierównej możliwości przestrzegania zasad zdrowego stylu życia przez jednostki w grupie (np. brak wiedzy, niższa stopa życia, wykluczenie),
- upodmiotowienie pacjenta (osób zdrowych) i wzięcie przez nich odpowiedzialność za stan zdrowia (uważność, profilaktyka, wczesna reakcja na objawy).
Akcent odpowiedzialności za zdrowie jest więc delikatnie przesunięty ze strony służby zdrowia na stronę indywidualnego człowieka ale również całego społeczeństwa i państwa, w imię zapobiegania, samoopieki (styl życia i pracy, profilaktyka) zamiast (nieraz spóźnionego przez późne wykrycie) leczenia.
Całą przestrzeń wielu czynników determinujących zdrowie możemy zobaczyć na poniższej „mandali zdrowia”:
